Гуюк ханның Рим Папасы Иннокентий IV-ке жолдаған жолдауының латын тіліндегі аудармасы (Latin Translation of Guyuk Khan's Letter Addressed to Pope Innocent IV)

Abstract

Abstract

The article contains the Latin text and annotated Russian translation of the letter from the supreme ruler of the Mongol Empire, Guyuk Khan, to Pope Innocent IV. The original letter was translated from Mongolian into Latin with the personal participation of the Pope’s envoy, Franciscan John of Plano Carpini, at Guyuk’s camp near the capital of the Empire, Qaraqorum, on November 11, 1246. In parallel, the original letter was translated into Persian and, together with the Latin translation, delivered to Pope Innocent IV. The original Persian translation is preserved in the Vatican Apostolic Archives. It was discovered in 1920 and published along with a French translation and annotation by Paul Pelliot in 1923. The Latin translation of the letter survives in two versions made at different times. The article contains the text of the Latin translation of the letter according to a copy in the autograph of Salimbene de Adam from the Vatican Apostolic Library. Salimbene de Adam inserted a copy of the letter into his chronicle written between 1283 and 1288. The Latin text from the chronicle of Salimbene de Adam has been collated with other copies of the Latin translation of the letter. The Russian translation based on a critical edition of the Latin version of the letter is published for the first time. The notes contain the necessary clarifications and correspondences in the translations of the Persian original into French and English.

Аңдатпа

Мақалада Моңғол империясының жоғарғы билеушісі Гуюк ханның Рим Папасы Иннокентий IV-ке жолдауының латын тіліндегі түпнұсқа мәтіні мен орыс тіліне түсіндірме аудармасы жарияланған. Түпнұсқа хат 1246 жылы 11 қарашада Моңғол империясының Қарақорым астанасы маңындағы Гуюктің ордасында Рим Папасының елшісі франциск Иоанн де Плано Карпинидің жеке қатысуымен моңғол тілінен латын тіліне аударылған. Сонымен бірге, хабарламаның түпнұсқасы парсы тіліне аударылып, латын тіліндегі аудармасымен бірге Рим Папасы Иннокентий IV-ке жеткізілді. Парсы тіліндегі түпнұсқа аудармасы Ватикан апостолдық мұрағатында сақталған. Ол 1920 жылы ашылған және 1923 жылы Пол Пеллионың француз тіліндегі аудармасымен және түсіндірмесімен жарияланған. Хаттың латын тіліндегі әртүрлі уақытта жасалған аудармасы екі данада сақталған. Бұл мақалада Ватикандағы Апостолдық кітапханадан Салимбене де Адамның қолтаңбасы бойынша хабарламаның латын тіліндегі аудармасының мәтіні жарияланған. Хат 1283–1288 жылдар аралығында жазылған Салимбене де Адам шежіресіне енгізілген. Салимбене де Адамның латын тіліндегі нұсқасы латын мәтінінің басқа басылымдарымен салыстырылды. Орыс тіліне аудармасы алғаш рет басылып отыр. Жазбаларда парсы түпнұсқасының француз және ағылшын тілдеріне аудармасынан түсініктемелер мен тиісті үзінділер берілген.

Аннотация

В статье публикуется оригиналный латинский текст и комментированный перевод на русский язык послания верховного правителя Монгольской империи Гуюк-хана папе Иннокентию IV. Оригинал письма был переведен с монгольского языка на латынь при личном участии посланника папы францисканца Иоанна де Плано Карпини 11 ноября 1246 года в ставке Гуюка недалеко от столицы империи Каракорума. Тогда же оригинал послания был переведен на персидский язык и вместе с латинским переводом доставлен папе Иннокентию IV. Оригинальный персидский перевод сохранился в Апостольском архиве Ватикана. Он был обнаружен в 1920 году и опубликован вместе с французским переводом и комментариями Поля Пельо в 1923 году. Латинский перевод письма сохранился в двух копиях, сделанных в разное время. В настоящей статье публикуется текст латинского перевода послания по автографу Салимбене де Адам из Апостольской библиотеки в Ватикане. Письмо было вставлено в хронику Салимбене де Адама, написанную между 1283 и 1288 годами. Латинский текст из хроники Салимбене де Адама сличен с другими изданиями латинского текста. Перевод на русский язык публикуется впервые. В примечаниях даны пояснения и приведены соответствующие места из перевода персидского оригинала на французский и английский языки.